از آنجایی که تمام مشکلات و حوادث قابل پیش بینی نیست، در هر سازمانِ کارآمد، انعطاف پذیری و قابلیت ایجاد تغییر در برنامه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چنین برنامه هایی باید علی رغم جدیت، از انعطاف خاصی بهره مند باشد، لذا به مدیرِ سازمانی توصیه می شود «سخت گیری را با آمیزه ای از نرمی درهم ساز، آنجا که مدارا بهتر می باشد نرمش داشته باش و جایی که جز خشونت به کار نیاید قاطعانه برخورد کن».(1)
در یک سازمان پویا چنانچه جزئیات طرح و برنامه ها و نظام نامه ی آن به طور دقیق برنامه ریزی قبلی شده باشد، شکست آن را می توان پیش بینی کرد؛ انجام یک وظیفه ی مشخص در یک سازمانِ خلاق، اغلب از «بخش های سازمانی» موجود به صورت میان بر عبور می کند و مستلزم تصمیم سریع و راسخ سطحی است که آن پروژه در آن قرار دارد؛ یک ویژگی منحصر به فرد برنامه ریزی سازمان های کارآزموده آن است که باید نوعی انعطاف پذیری درباره ی آرایش زمان، نیروی انسانی و بودجه به وجود آورد؛ زیرا توانایی ثبات در دست یابی به سرمایه مالی و افراد هدف وجود ندارد؛ و این در موقعیت های مختلف امکان دارد متفاوت باشد و بر اساسِ یک فرمولِ ثابت و متمرکز، امکانات و بودجه ها جذب نشود و یا بنابر تخصص های مورد نیاز نیروی کارآمد وجود نداشته باشد؛ پس در یک برنامه ریزی موفق، فهرستی که از فعالیت ها تهیه می شود، دارای انعطاف لازم می باشد؛ یعنی اصول آن با تغییرات جزیی، به هم نمی ریزد و همیشه جایی برای نوسانات، پیش بینی می شود.
اگر برنامه ای انعطاف پذیری و قابلیت تغییر لازم را نداشته باشد زمانی که به دلائل مختلف بخش کوچکی از آن اجرا نشود، هم برای مدیر فشار ذهنی در پی دارد و هم احساس شکست را به نیروها منتقل می کند.
سازمان ها برای داشتن انعطاف در رویارویی با هرگونه تحول و مقابله با بحران های سازمانی نیازمند خلاقیتِ مدیران و کارمندانِ خلاق و آینده نگری هستند که می توانند راه حل های بدیع ارائه دهند؛ این افراد باید دانش و فنون مدیریت تغییر(2) که با خلاقیت و نوآوری همراه باشد، همچنین قدرت تطبیق در مواجهه با بحران ها(3) را نیز داشته باشند تا بتوانند سازمان را از تنگناهای پیش روی خارج سازند.
1) امام علی علیه السلام: «اخْلِطِ الشِّدَّةَ بِضِغْثٍ مِنَ اللِّینِ وَ ارْفُقْ مَا کانَ الرِّفْقُ أَرْفَقَ وَ اعْتَزِمْ بِالشِّدَّةِ حِینَ لَایغْنِی عَنْک إِلَّا الشِّدَّةُ» (نهج البلاغه: نامه 46).
2) ر.ک: مبحث «سیاست گذاری تغییر» ص 216.
3) ر.ک: مبحث «سیاست گذاری بحران» ص 230.
