مدیریت اداری

نظریه پرداز مدیریت اداری که به «مدیریت اصول گرایان» مشهور شده، هِنری فایول Henri Fayol است؛ او پس از سال ها کار در صنایع فرانسه در سال 1916 میلادی، کتاب «مدیریت عمومی و صنعتی» را منتشر کرد(1) و در آن، دیدگاه خود را در مورد مدیریت سازمان و افراد آن بیان داشت؛ وی به صورت یکپارچه به سازمان نگاه می کرد و معتقد بود فعالیت های سازمان شش جزء دارد که عبارتند از:

1ـ فعالیت فنی

2ـ فعالیت بازرگانی

3ـ فعالیت مالی

4ـ فعالیت ایمنی

5ـ فعالیت حسابداری

6 ـ فعالیت مدیریتی یا اداری

از آنجایی که فایول، برای مبحث مدیریت اداری اهمیت فراوانی قائل بود؛ بخش عمده ای از کتاب خود را به این بحث اختصاص داده، او در زمینه ی اصول مدیریت به چهارده اصل اشاره می کند که عبارتند از:

1ـ تقسیم کار

2ـ اختیار

3ـ وحدت مدیریت

4ـ تمرکز

5ـ سلسله مراتب

6 ـ جبران خدمات کارکنان

7ـ ابداع و نوآوری

8ـ روحیه ی یگانگی

9ـ وحدت مدیریت

10ـ انضباط

11ـ عدالت

12ـ ثبات

13ـ نظم

14ـ تبعیت اهداف و منافع

او همچنین معتقد بود که مدیران باید دارای ویژگی های ذیل باشند:

1ـ توانایی فکری

2ـ توانایی جسمی

3ـ معلومات عمومی

4ـ معلومات تخصصی

5ـ تجربه

درباره ی مدیریت اداری، هِنری فایول باید گفت: هرچند برخی از اصول این مکتب رنگ انسانی و مذهبی دارد، ولی با مطالعه ی دقیق مبانی آن درمی یابیم که این اصل های چهارده گانه در خدمت سرمایه داری است و همه ی موارد حتی انضباط، عدالت و نظم نیز به نفع صاحبان قدرت تفسیر شده و اقشار ضعیف و متوسط جامعه که اکثر مردم را تشکیل می دهند، جایگاهی در ساخت جامعه ی بهتر برای خود و راهی به سوی تعالی و اخلاق ندارند.

در مدیریت اسلامی آنجا که پای محرومان در میان است، امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: «به اوضاع یتیمان و سالخوردگان که راه چاره ای ندارند و خود را در معرض درخواست از مردم قرار نداده اند رسیدگی کن»،(2) در این مدیریت، هیچ ثروتمندی حق ندارد به فکر ضعیفان و کارگران نباشد و تنها برای اضافه کردن سرمایه ی خویش گام بردارد؛ زیرا «خداوند روزی تهیدستان را در ثروت اغنیا واجب نموده، پس تهیدستی گرسنه نماند جز با ممانعت ثروتمند و خدا گرسنگی فقیران را از ثروتمندان بازخواست خواهد کرد».(3)

1) اصول فن اداره: ص 10- 15.

2) «تَعَهَّدْ أَهْلَ الْیتْمِ وَ ذَوِی الرِّقَّةِ فِی السِّنِّ مِمَّنْ لَاحِیلَةَ لَهُ وَ لَاینْصِبُ لِلْمَسْأَلَةِ نَفْسَهُ» (نهج البلاغه: نامه53).

3) امام علی علیه السلام: «إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ فِی أَمْوَالِ الْأَغْنِیاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاءِ فَمَا جَاعَ فَقِیرٌ إِلَّا بِمَا مُتِّعَ بِهِ غَنِی وَ اللَّهُ تَعَالَی سَائِلُهُمْ عَنْ ذَلِک» (همان: حکمت 328).