واژه ی «تصمیم» در فرهنگِ واژگانِ زبانِ فارسی به معنای «اراده نمودن» و «آهنگ کاری کردن» آمده و معادل کلمه ی «عَزم» در لسان عربی است که در اصطلاحات پارسیان نیز به همین مفهوم استعمال می شود.
تصمیمات انسان ها نقش سرنوشت سازی در زندگی آن ها دارد؛ در حیات سازمانی نیز تصمیم گیری جایگاه مهمی ایفا می نماید؛ تصمیمات تشکیلاتی معمولاً توسط مدیران گرفته شده و این اقدام، حساس ترین، باشکوه ترین و مخاطره آمیزترین وظیفه و کار مسئولان است؛ بنابر این تصمیم نادرست یک رئیس می تواند آسیب هایی غیرقابل جبرانی به فرد یا سازمان وارد نماید؛ لذا مدیر ایرانی اولاً در هر عزمی خدا را شاهد می داند که «خداوند از هر تصمیمى که از روىِ یقین اتخاذ گردد آگاه می باشد» (1) و در وقت اراده ی عمل قصد قربت نموده چه «تصمیم و تلاش (مسئول) زیرک، براى آباد کردن مَعاد و فراهم آوردنِ بیشترِ توشه و زاد است»(2) و ثانیاً بر پایه ی علم، تجربه و منطق تصمیم می گیرد تا مجموعه را دچار پیامدهای تصمیم های غیرعقلانی و نسنجیده نکند.
از آنجایی که امروزه سازمان ها پیچیده و تشکیلات آن توسعه یافته، آشنایی با شیوه های تصمیم گیری صحیح و عقلانی، امری ضروری است؛ این روش ها می تواند در کم کردن هزینه های هنگفت پروژه ها نیز مفید واقع شود.
ذکر این نکته لازم می باشد که برخی از صاحب نظران بین دو واژه «تصمیم گیری» و «تصمیم سازی» تفاوتی قایل نمی شوند و در موارد متعددی هر یک را به تنهایی به کار می برند ولی بعضی از اندیشمندانِ علم مدیریت بر این باورند که تصمیم سازی عبارت است از «خلق و ایجاد روش های اتخاذ تصمیم» و تصمیم گیری را «اراده، گرفتن و گزینش برترین روش» تعریف می کنند.
مدیران ایرانی شایسته، هم مسئول و پاسخ گوی تصمیمات خود هستند و هم تصمیم گیری زیردستان خود را زیر نظر دارند و هم تصمیم سازان لایقی می باشند.
در این نوشتار ابتدا اهمیت تصمیم گیری ارائه می شود؛ سپس مراحل پنج گانه ی آن بیان می گردد؛ در ادامه انواع تصمیمات و قدرت اتخاذ تصمیم در مقاطع مختلفی، همچون تصمیم در شرایط اطمینان، یا در مواقع خطر و یا در موقعیت های بحران را مطرح می نماییم.
از آنجایی که یکی از وظایف مدیران، کادرسازی است، بحثی درباره ی مشارکت کارکنان در تصمیم های سازمانی و عوامل مؤثر بر تصمیمات سازمان و راه های افزایش قدرت تصمیم گیری ارائه می شود.
1) امام علی علیه السلام: «عالِمُ السِّرِّ مِن …..عَقدِ عَزیماتِ الیَقینِ» (نهج البلاغه: خطبه 91).
2) امام علی علیه السلام: «عَزِیمَةُ الْکَیسِ وَ جِدُّهُ لِإِصْلَاحِ الْمَعَادِ وَ الِاسْتِکْثَارِ مِنَ الزَّاد» (تصنیف غررالحکم و دررالکلم: ص 149، ح 2727).
