در این مرحله می توان با سنجش شواهد موجود، نتیجه گیری کرد که عواقب هر انتخاب و یا پیامدهای آن چیست؟ چه اندازه بازدهی دارد و یا چه زیانی را متوجه تصمیم گیرنده و یا سازمان می کند.
بررسی عواقب هر تصمیم در زندگی فردی یا سازمانی از نشانه های عاقبت اندیشی می باشد؛ سنایی غزنوی در کتاب «حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة» باب هشتم، ریاست اداره را به تاج زرین و فرد مسئول را به گل نرگس تشبیه می کند و بیان می دارد که پاسداری مسئولیت (تاج زر) منوط به بیداری و دوراندیشی (حزم) و اتخاذ تصمیمات (عزم) است:
کم ز نرگس مباش اندر حزم
چون کنی عزم رزم و مجلس بزم
نرگس از خواب از آن حذر دارد
که همی پاس تاج زر دارد
«قوت تصمیم و اراده برخواسته از عاقبت اندیشی است».(1) و همچنین «صحت تصمیم نشأت گرفته از دوراندیشی می باشد»،(2) لذا «زمانی که تصمیم به انجام کاری گرفتی، در عاقبت آن بیاندیش؛ اگر نیک و موجب رشد بود، از آن تبعیت کن و اگر مایه ی گمراهی آن را ترک نما».(3) اصولاً «در تصمیمی که در آن خیراندیشی نباشد هیچ خیری نیست».(4) و «هرگاه تصمیم با ژرف بینی همراه شود، سعادت کامل می شود».(5) و «ریشه ی هر تصمیمی دوراندیشی بوده و ثمره ی آن پیروزی».(6)
مدیری که به دور از عاقبت نگری تصمیمی اتخاذ کند، خود و سازمانش را دچار دشواری های فراوان ساخته و «هر که بدون دوراندیشی به کاری مشغول شود؛ خویش را در معرض مصیبت های سنگین قرار داده است».(7) که برخی از این معضلات خسارات جبران ناپذیری به همراه دارد که عواقب چنین تصمیمی به عهده ی مدیر خواهد بود.
1) امام علی علیه السلام: «مِنَ الْحَزْمِ قُوَّةُ الْعَزْمِ» (همان: ص 476، ح 10910).
2) امام علی علیه السلام: «مِنَ الْحَزْمِ صِحَّةُ الْعَزْم» (همان: ح 10911).
3) پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: «إِذَا هَمَمْتَ بِأَمْرٍ فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ فَإِنْ یک خَیراً وَ رُشْداً فَاتَّبِعْهُ وَ إِنْ یک غَیاً فَدَعْهُ» (وسائل الشیعه: ج 15، ص 282).
4) امام علی علیه السلام: «لَا خَیرَ فِی عَزْمٍ بِلَا حَزْم» (عیون الحکم و المواعظ: ص 539).
5) امام علی علیه السلام: «إِذَا اقْتَرَنَ الْعَزْمُ بِالْحَزْمِ کمُلَتِ السَّعَادَة» (تصنیف غررالحکم و دررالکلم: ص 474، ح10865).
6) امام علی علیه السلام: «أَصْلُ الْعَزْمِ الْحَزْمُ وَ ثَمَرَتُهُ الظَّفَر» (همان: ص 476، ح 10904).
7) امام علی علیه السلام: «أَلَا وَ إِنَّ مَنْ تَوَرَّطَ فِی الْأُمُورِ مِنْ غَیرِ نَظَرٍ فِی الْعَوَاقِبِ فَقَدْ تَعَرَّضَ لِمُفْدِحَاتِ النَّوَائِب» (همان: ص 475، ح 10872).
