سیاست گذاری تغییر

«تغییر» به معنای دگرگون سازی بوده و «سیاست گذاری تغییر» عبارت است از هرگونه اقدام جهت سامان دادنِ محیطِ سازمان در راستای اِعمال صحیح و مناسب دگرگونی هایی که برای پویایی مجموعه نیاز به اجرای آن می باشد تا بدین وسیله امور اصلاح شود.

سازمان های کنونی در محیط های متحول و پویایی قرار گرفته اند که مدیران آن ها باید با موانعی مقابله کنند که در مقابل کوشش های آنان جهت زنده نگه داشتن سازمان وجود دارد؛ لذا یک مدیرِ ایرانیِ موفق به خوبی می داند که تغییر، حقیقتی اجتناب ناپذیر در زندگی می باشد؛ اگرچه ممکن است تحولاتِ همه ی اجزای هستی چندان به کندی صورت گیرد که حتی پس از طی یک یا دو نسل نیز محسوس نباشد، و یا امکان دارد چنان به سرعت اتفاق بیفتد که برای تطبیق با آن نیاز به شتاب دادن به کار و یا گذشت زمان باشد.

با پیشرفت فضاهای مجازی، آشکارترین تغییرات در سازمان ها اتفاق می افتد؛ چرا که فن آوری اطلاعات سایبری باعث سرعت انجام دادن کارها می شود و استفاده از نیروهای انسانی و توان و نیاز به نیروی جسمی آنان را تقلیل می دهد؛ بنابراین شرط پایداری مجموعه ها آن است که خود را با تحولات تطبیق دهند.

علاوه بر این، تغییر در مدیریت های کلان باعث صدور دستورالعمل های جدید می شود و سازمان های دولتی نیز برای آن که کارها را شناسایی و پیگیری کنند ضروری است که خود را با آن تغییرات وفق دهند و با تحولات جامعه نیز هماهنگ سازند.

بهترین روش برای ایجاد تغییر در سازمان ها، استفاده از نظرات صاحب نظران، اندیشمندان و افراد باتجربه است؛ آن ها می توانند با توجه به سابقه ای که در امور مختلف کسب کرده اند هیئتی اندیشه ورز (1) ترتیب دهند و پس از بررسی اهم مسائل، نتایج حاصل از آن را به رئیس سازمان گزارش نمایند.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام برای اِعمال تغییرات در نظام های حکومتی خویش نیز از عاملان و کسانی که در آن کار تجربه حاصل کرده بودند نظر می خواستند؛ به همین منظور در نامه ای به مسئولان جمع آوری مالیات که لشکریان از شهرهای آنان عبور می کنند، می نویسند: «من به دنبال سپاه در حرکتم، شکایات خود را به من برسانید و از ستمی که از آن ها به شما می رسد و جز به کمک خدا و من قدرت دفع آن را ندارید شکایت با من در میان نهید تا به یاری خداوند آن ستم را از شما برگردانم». (2)

سازمان باید به سیاست گذاری درازمدت متکی بوده تا برای اهداف آینده گرا آمادگی کسب نماید؛ مدیریت مجموعه بایستی نسبت به برنامه هایی که سال های بعد با آن ها روبرو خواهد شد، شناخت کافی و بصیرت داشته باشد و در برابر مواجه شدن تشکیلات با حوادث پیش بینی شده ی آینده تلاش کند.

در مسیر تغییر، کارکنان مختلف نظرات متفاوتی دارند، امام علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «اگر در این مسأله حرکتى پیش آید مردم از چند دسته بیرون نیستند، گروهى رأیشان موافق با شما، و فرقه ای نظرشان مخالفِ شما، و طایفه ای نه این اعتقاد است و نه آن اندیشه، پس صبر پیشه کنید تا توده ی خلق آرام گیرند، و دل ها از جوش و خروش بیفتد»(3) ، لذا مدیر باید زمان لازم را در اختیار داشته باشد تا طی آن به درون نگری تشکیلات بپردازد و تغییرات ضروری را در آن ایجاد کند؛ همچنین بایستی بداند با تغییراتی که اِعمال می شود چه مطالبی در درون و بیرون سازمان دست خوش حوادث می گردد؛ او باید نسبت به این موضوع آگاه باشد که «سخت ترین امر مدیریت بازگرداندن و باز داشتن از عادت ها می باشد»(4) و تغییر دادن عادت هایِ کاری در درون سازمان از مشکل ترین امور است، بنابراین باید محکم و استوار از ایجاد دگرگونی و تحول حمایت کرده آن را امری حتمی برای به روزرساتی و کارآمدی مجموعه ی تحت امر تلقی کند.

با حمایت و پشتکار مدیران، کارمندان توجیه گشته و باور می کنند که تغییرات به نفع آن هاست؛ بنابراین با اِعمال آن همراه می شوند؛ مدیر ایرانی در مسیر تغییر استبداد ندارد و می داند که هیچ تغییری در درون سازمان میسر نیست مگر آن که همه ی نیروها همکاری کنند.

در سیاست گذاری ها باید برنامه ها از ثبات خاص و نظم ویژه ای بهره مند بوده و در عین حال انعطاف لازم را داشته باشد؛ چرا که برنامه ریزی های سازمانی اگر از نرمشِ به موقع برخوردار نباشد، امکان دارد در برابر تغییراتِ روزافزون دچار ناکارآمدی شود و دیگر در هر شرایطی شایسته اجرا نباشد؛ در مقابل آن، برنامه های تغییرپذیر که توسط برنامه ریزانِ باتجربه طراحی می شود و مناسبِ انعطاف بوده، به هنگام بی ثباتیِ اوضاع قابل کنترل و مدیریت است.

1) ر.ک: مبحث «هیئت اندیشه ورز» ص 170.

2) «أَنَا بَینَ أَظْهُرِ الْجَیشِ فَارْفَعُوا إِلَی مَظَالِمَکمْ وَ مَا عَرَاکمْ مِمَّا یغْلِبُکمْ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَا لَاتُطِیقُونَ دَفْعَهُ إِلَّا بِاللَّهِ وَ بِی فَأَنَا أُغَیرُهُ بِمَعُونَةِ اللَّهِ» (نهج البلاغه: نامه 60).

3) «اِنَّ النّاسَ مِنْ هذَا الاَمْرِ اِذا حُرِّک عَلى اُمُور: فِرْقَةٌ تَرى ما تَرَوْنَ، وَ فِرْقَةٌ تَرى ما لا تَرَوْنَ، وَ فِرْقَةٌ لا تَرى هذا وَ لا ذاک. فَاصْبِرُوا حَتّى یهْدَأَ النّاسُ، وَ تَقَعَ الْقُلُوبُ مَواقِعَها» (همان: خطبه 167).

4) امام علی علیه السلام: «أَصْعَبُ السِّیاسَاتِ نَقلُ الْعَادَاتِ» (تصنیف غررالحکم و دررالکلم: ص322، ح7479).